Zelfportret in voorwerpen

Zelfportret Nederland in voorwerpen

Laatst kocht ik het boek ‘Nederland; een objectief zelfportret in 51 voorwerpen’. Het zijn 51 stukjes door schrijvers en andere bekende Nederlanders. De voorwerpen zijn verzameld in 2015 op een website aan de hand van de vraag “Welk object is volgens u typisch Nederlands?” Met de antwoorden op deze vraag hebben samenstellers Wim Brands en Jeroen van Kan een selectie gemaakt. Vervolgens hebben ze bij elk object een schrijver gekozen.

“Dit boek gaat over ons. Over ons gedrag, meer nog dan over de objecten die we hebben geselecteerd,” schrijven ze in het voorwoord. Van meerdere objecten kun je zeggen dat ze niet typisch Nederlands zijn. Wel dat ze zijn verweven met het Nederlandse leven. De twee samenstellers hebben de overige 49 auteurs weinig instructies vooraf gegeven. Alleen dat ze het object naar eigen inzicht mochten beschrijven. Dat leverde heel verschillende hoofdstukjes op, van heel informatieve tot teksten die bijna niets met het object te maken hebben.

Cursus Levensverhalen

Bij de cursus Levensverhalen die ik in het najaar gaf, begon ik de eerste les met voorwerpen. Deze had ik zelf in mijn huis verzameld. Nostalgische, zoals het eerste kinderschoentje van mijn dochter en een tinnen vaasje. Maar ook meer praktische zoals een verfkwast en een kartonnetje met drukknoopjes. De cursisten mochten een voorwerp kiezen en daar eerst een catalogusbeschrijving van geven. Vervolgens mochten ze de herinnering of anekdote opschrijven die het voorwerp opriep. De uitkomst was heel verrassend. Voorwerpen die ik inspirerend vond, werden juist niet gekozen. Andere die ik erbij had gedaan om wat keuze te geven, werden als eerste gepakt. Het leverde ook heel verschillende stukjes op.

Ingang naar herinneringen

Voorwerpen zijn een heel geschikte ingang naar herinneringen, ze openen een wereld aan verhalen. Zoals ook geuren je direct terug kunnen flitsen naar beelden van vroeger, zo kunnen ook voorwerpen dat doen. Ze kunnen een tijdsbeeld neerzetten en zijn een tastbare link naar het verleden. Veel van de voorgestelde objecten uit het boek bleken te zijn ingegeven door nostalgie. Zoals de klomp, de koffiemolen en de Friese doorloper. Want: “hoe korter een object een rol in ons dagelijks leven speelt, hoe minder Nederlands gedrag eraan te ontdekken valt.”

Nadat ik deze blog geschreven had, overleed op 4 april plotseling Wim Brands, een van de samenstellers. Waarmee hij zelf, vreemd genoeg, ook tot het verleden gaat horen.

Soms ben ik ergens enthousiast over, dan schrijf ik er een blogrecensie over. Maar bij de meeste projecten die ik doe, laat ik mijn mening achterwege. Als ik een Levensverhaal van iemand schrijf bijvoorbeeld, of ik maak een Boekportret voor iemand die in het zonnetje staat. Want de persoon die ik interview staat altijd centraal.