9 vragen over levensverhalen

Als ik vertel dat ik schrijver/ interviewer/ verhalen-op-papierzetter ben en dat ik levensverhalen maak, krijg ik veel dezelfde reacties. Dit is de top-9 van de vaak gestelde vragen:

1. Ik ben toch niet belangrijk genoeg? Is mijn leven wel interessant?

Mijn motto is: ieder levensverhaal is interessant voor de generaties na jou. Je hoeft echt niet verzetsheld, Maagdenhuisbezetter of uitvinder te zijn geweest, de verhalen over jouw jeugd, hoe je vroeger speelde op straat, de eerste dansles en over jouw ouders en grootouders zijn altijd leuk uit de mond van je eigen vader, moeder, opa of oma.

2. Wie wil dat nou weten?

Als jij er niet meer bent, wie vertelt dan nog jouw verhalen? Vaak zijn mijn cliënten de kinderen van de mensen die ik interview, want de vader of moeder vindt de eigen verhalen misschien niet bijzonder genoeg, maar de kinderen willen wel graag dat ze bewaard blijven. Ook als de kleinkinderen nu 18 of 30 zijn en het niet interessant vinden; als ze later 50 zijn, zullen ze er spijt van hebben als je nu NIET die verhalen hebt laten vastleggen.

3. Wordt het met veel foto’s erin niet heel duur?

De mensen die ik interview zijn vaak blij verrast dat er veel foto’s bij de verhalen in het boek mogen. Naar mijn idee maakt dat de verhalen nog mooier, want de verhalen illustreren de beelden en andersom. Vroeger was het zo dat drukwerk duurder werd met kleurenfoto’s, tegenwoordig met digitaal printen maakt dat echt niet meer zoveel uit.

4. Een levensverhaal: is dat een biografie?

Levensverhaal, biografie, het betekent hetzelfde. Ik gebruik zelf het woord biografie niet, omdat dat wat zwaarder klinkt. Mijn levensverhalen zijn niet voor de boekwinkel, zoals ik dat noem. Ze zijn voor eigen gebruik, voor familie en vrienden. De oplage kan van 1 tot oneindig, net hoeveel je er wilt uitdelen. Een autobiografie is wel iets anders, dan schrijf je het namelijk zelf. Ook daarbij kan ik trouwens helpen, dan treed ik op als ghost writer en staat de naam van de geïnterviewde op de voorkant van het boek als schrijver.

5. Ik wil niet alles erin hebben, kan dat?

Zwarte bladzijden, donkere periodes: ze komen in de beste families voor. Een levensverhaal hoeft zeker niet alle hoofdstukken van een leven te bevatten. Delen van je leven waar je niet graag aan terugdenkt, kunnen worden weggelaten. Ook als iets in een interview is besproken en je wil het later toch weglaten. Passages kunnen op ieder moment in het proces verwijderd worden.

6. Ik ben veel vergeten, weet ik wel genoeg?

Mijn ervaring is dat een buitenstaander zoals ik andere vragen stelt. Vaak haal ik verhalen en anekdotes naar boven, die nieuw zijn voor familieleden. De ene herinnering roep ook vaak de andere op. Het gaat er ook niet om dat je alle feiten nog precies weet; als je een anekdote kan vertellen over een bepaalde periode, als je een voorval vertelt over je vader, als je je de eerste dag bij je baan herinnert, zegt dat vaak heel veel.

7. Is een levensverhaal laten maken niet heel duur?

Wil je mij inschakelen om een levensverhaal op te tekenen, dan ligt het er een beetje aan hoeveel interviews we nodig hebben. Het eerste interview gaat meestal over kindertijd en achtergrond. Als je het daarbij wilt laten, kost dat rond de driehonderdtachtig euro. Als je iemand anders kent die het kan vormgeven, helemaal prima, dan lever ik alleen de teksten aan. Denk bij een compleet project, met drie interviews en tien exemplaren van een gebonden boek met zestig pagina’s, aan ongeveer tweeduizend euro (deze bedragen zijn inclusief btw, exclusief reiskosten).

8. Ik wil het zelf doen, maar waar moet ik beginnen?

Als je zelf je levensverhaal wilt schrijven, hoef je niet te beginnen bij je geboorte en chronologisch een heel lang verhaal te schrijven; je kan het ook opbouwen uit kleine verhalen. Iedere keer dat je een herinnering te binnen schiet, beschrijf je die in bijvoorbeeld 1 A4 tekst. Die bewaar je digitaal in een mapje. Je kan ook uitgaan van foto’s, voorwerpen, kledingstukken, lp’s etc.: welke herinnering hoort daarbij. Maak van de voorwerpen ook een foto en bewaar die bij het verhaal. Als je genoeg van deze tekstjes geschreven hebt, maak je daar een boekje van, met de foto’s bij de verhalen.

9. Ben ik wel oud genoeg?

Nergens staat dat je alleen maar een levensverhaal mag laten maken als je aan het einde van je leven bent; ook als je met pensioen gaat, als je je bedrijf verkoopt, als je kinderen het huis uitgaan of als je veertig wordt: ieder moment is geschikt om terug te blikken en je herinneringen vast te leggen. Een levensverhaal is namelijk altijd een momentopname. Ik vermeld daarom altijd wanneer de gesprekken zijn geweest waar het levensverhaal op gebaseerd is. Want tien jaar later vertel je de verhalen misschien heel anders. Tien jaar eerder had je ze met andere accenten verteld.

Sinds 2011 heb ik van interviewen en schrijven mijn werk gemaakt. Soms schrijf ik daar een blog over. Als je graag wil dat ik andere mensen interview, bijvoorbeeld een dierbare die in het zonnetje staat, kijk dan op de pagina over Boekportret. Maar ik kan ook een persoon interviewen over diens eigen Levensverhaal.