Verhalen vertellen in Stories we tell

Laatst zag ik de documentaire Stories We Tell van de Canadese regisseur Sarah Polley. Het is een zoektocht naar het verhaal van haar moeder, een actrice die stierf toen Sarah elf was.

Interviewsetting

We zien in het begin verschillende mensen plaatsnemen voor de camera en antwoord geven op de nogal algemene vraag: Can you describe the story in your own words? Die verhalen worden geïllustreerd met oude familiefilms en nieuwe video8-opnamen van de interviewsettings. Gaandeweg krijgt de kijker een beeld van de persoon die de moeder was, hoe de verhoudingen lagen en wat er gebeurd is. Althans, in de ogen van de verschillende geïnterviewden.

Familiegeheimen

In de tweede helft van de documentaire blijkt dat niet alles is wat het lijkt: niet alleen ontdekt Polley als een echte detective een aantal familiegeheimen. Ook blijkt dat de familie inderdaad niet echt zo veel oude familiefilmpjes bezit; we zien de regisseur opeens praten met haar eigen moeder in de jaren ’70, achter de schermen. Ik bemerkte een gevoel van ontluistering: we hadden dus naar reconstructies zitten kijken. Het roept ook de vraag op of de geïnterviewden dan wel echt zijn wie ze lijken, of zijn dat ook acteurs? Zitten we wel naar echte verhalen te kijken, of naar het verhaal van de regisseur?

Raakvlak

Er was voor mij nog een extra laag want ik bekeek de documentaire samen met een vriendin die ik al jaren niet had gesproken. Ooit zaten Renée en in dezelfde klas. Jaren geleden kwamen we elkaar weer tegen op een punt dat onze levens veel overeenkomsten hadden en werden we vriendinnen. Daarna verloren we elkaar uit het oog, totdat ik haar uitnodigde op deze middag in de bioscoop. Zij is nu biografische coach en ik maak boekportretten. Zij helpt mensen hun verhaal op papier te zetten en ik interview verschillende mensen over dezelfde, centrale persoon. De documentaire doorsneed precies het raakvlak van onze beroepen.

Verhaal

Later besefte ik dat, hoewel de film begint met de vraag ‘Vertel het hele verhaal, van begin tot eind’, de filmmaker dat zelf niet doet. Daardoor zit er een spannende opbouw in en ontrafelt het verhaal zich. Dingen die in de tijd eerder gebeurd zijn, komen pas later in de film aan het licht. Ze maakt daarin dus een duidelijke keuze. Ikzelf doe dat ook als ik een interview uitwerk. Mijn openingsvraag is zelden het begin van de uiteindelijke tekst. Anekdotes die gaandeweg het interview naar boven komen, plak ik achteraf aan het korte stukje dat het eerste antwoord vormde op die vraag. Zo maak je van een verhaal je eigen collage.

Doel

Sarah Polley’s doel met deze documentaire, zegt ze ergens in de film, was iedereen zijn verhaal te laten vertellen en aan alle verhalen evenveel gewicht te geven. Een van haar broers zegt daarop dat ze hen dan ook de montage had moeten laten doen. Dat is een terechte opmerking, behalve dat je daarmee een vreselijke film zou krijgen.

Keuzes

Het bracht me achteraf wel aan het denken. Als je het verhaal van een ander presenteert, maak je altijd keuzes, of je nou regisseur bent of tekstschrijver. Waar begin je mee, waar eindig je mee? Welk stukje gebruik je wel, welke passage laat je weg? En daarmee wordt ieder verhaal dat je vertelt, ook jouw eigen verhaal.

Soms ben ik ergens enthousiast over, dan schrijf ik er een blogrecensie over. Maar bij de meeste projecten die ik doe, laat ik mijn mening achterwege. Als ik een Levensverhaal van iemand schrijf bijvoorbeeld, of ik maak een Boekportret voor iemand die in het zonnetje staat. Want de persoon die ik interview staat altijd centraal.