Het feit of dit fout is

Het feit of dit fout is

Ik heb Nederlands gestudeerd. Die uitspraak leverde mij in het verleden al een paar keer de reactie op: “O, dan moet ik extra goed op mijn taal letten”. Alsof elke Neerlandicus een taalagent is, die met het Groene Boekje in de hand elke schending van de taalregels bestraft. Niets is minder waar, in mijn geval dan. Maar ik moet toegeven; ook ik heb mijn taalergernissen. Eén daarvan is het gebruik van het woord feit met daarachter iets wat geen feit is.

Volgens Van Dale is een feit: “1. daad, handeling; 2. gebeurtenis of omstandigheid waarvan de werkelijkheid vaststaat.” Wikipedia voegt daaraan toe: “…ofwel zintuiglijk kan worden waargenomen of instrumenteel gemeten.” Volgens Woorden.org: “iets waarvan zeker is dat het gebeurd is of dat het waar is.” Dat is duidelijk.

Je kan dus wel zeggen “Het feit dat dit een blog is”. Maar niet: “Het feit of dit een blog is.” In het tweede voorbeeld gaat het namelijk om een vraag (Is dit een blog of iets anders?) en niet om een feit. Toch kom je deze constructie met vraagwoorden opvallend vaak tegen. Per constructie de vijf eerste voorbeelden en de aantallen in Google:

Het feit hoe

(702.000 keer)
“Gisteren geschokt over het feit hoe vies sommige mensen kunnen zijn.”
“Ik geniet van het feit hoe wild net op tijd weet te ontsnappen. Maar geniet ook van goed schot en lekkere wildbraad.”
“Verdrietig over het feit hoe de mens in elkaar zit.”
“Waar ik echter mee zit is het feit hoe Bijbels belijdenis doen is.”
“Los van het feit hoe u over roken denkt, de vrijheid van het individu wordt nóg meer ingeperkt.”

Het feit of

(313.000 keer)
“Het is belangrijk om op te merken dat veel van deze maatregelen van toepassing zijn op EG-schepen, los van het feit of ze actief zijn in EG-wateren.”
“Dat ging geloof ik over het feit of je nu al of niet op Kerstmis zou werken.”
“Hoe lang de gegevens geregistreerd blijven is sterk afhankelijk van het feit of het een overtreding of een misdrijf betreft.”
“Er heerst onduidelijkheid over het feit of overheden in staat zijn burgers en bedrijven te beschermen als er een crisis is of een ramp gebeurt.”
“Volgens deze regel zou in een voorbeeld als Alle mensen uit de buurt kwamen om afscheid te nemen; enkele(n) wilden met ons mee de schrijfwijze van enkele(n) verschillen, afhankelijk van het feit of er een punt of een puntkomma tussen de twee zinnen staat.” (Nota bene van Taaladvies)

Het feit waarom

(260.000 keer)
“Een interessant artikel over het feit waarom organische en fair trade grondstoffen van groot belang zijn in de kledingindustrie….”
“Er bleek geen aandacht te worden besteed aan het FEIT waarom er geen paniek uitbrak.”
“Afhankelijk van het feit waarom je naar Turkije gaat en hoelang je er blijft zal je waarschijnlijk een visum of andere vergunningen nodig …”
“Ik zou de titel veranderen in: “De logische WESTERSE verklaring en antwoord op het feit waarom muziek die refereert aan drugs en alcohol…”
“Als u de brochure stap voor stap doorleest bent u wellicht beter geïnformeerd over de achterliggende redenen van het feit waarom u nou juist wel of niet deze…”

Het feit wie

(120.000 keer)
“WORD JE BEWUST van het feit wie jij bent, want je bent meer dan je nu bent.”
“Wanneer men gaat scheiden en men woont in een koopwoning, dan gaat het om meer dan alleen het feit wie er in de woning wil of mag blijven wonen.”
“Het voorlopige gebruik van de echtelijke woning staat los van het feit, wie de lasten van de woning voorlopig gaat voldoen.”
“Wie de autoschade betaalt is afhankelijk van het feit wie verantwoordelijk is voor de ontstane schade.”
“Over het feit wie beter is valt inderdaad te discussiëren.”

Het feit wat

(18.400 keer)
“Hallo, Mijn vraag is over het feit wat je moet doen als je iPhone gestolen is.”
“Onze dominee preekt vrijwel altijd over het feit wat de mens allemaal moet doen om zalig te worden, d.w.z. allerlei dingen laten of doen.”
“Ik denk het laatste, want hé hoor je iemand in Europa klagen over het feit wat Goldman Sachs in die tijd heeft gedaan?”
“Met fasen bedoelen we dat er een bepaalde termijn hangt aan het feit wat een persoon aan calorieën binnen mag krijgen.”
“Als dit bij jou werkelijk het geval is, Kreeft, sta dan eens stil bij het feit wat je lichaam jou nu probeert te vertellen?”

Juridisch

Het viel me op dat er in de Googleresultaten vrij veel juridisch-georiënteerde voorbeelden zaten. Ik vroeg aan een advocate uit mijn netwerk hoe zij erover dacht. Zij antwoordde dat feiten voor advocaten heel belangrijk zijn, maar dat ze zich altijd moeten afvragen of een feit wel echt een feit is. Dat kan voor de ene partij anders zijn dan voor de tegenpartij. In gedragsregel 30 van het burgerlijk wetboek staat: “De advocaat dient zich te onthouden van het verstrekken van feitelijke gegevens waarvan hij weet, althans behoort te weten, dat die onjuist zijn.” Misschien dat het dan prettiger is te spreken van het feit of iemand schuldig is of niet, dan het feit dat iemand schuldig is.

Onze Taal

Ik legde het voor aan het Taalunieversum, de taaladviesdienst van Onze Taal en kreeg het volgende antwoord:
“Er is geen algemeen bezwaar tegen zinnen met ‘het feit of’. In de zin De hoofdletter is afhankelijk van het feit of er een punt of een puntkomma staat volgen na het feit of twee mogelijkheden. Een daarvan is het feit waar het om gaat. ‘Het feit of’ kan niet goed worden vervangen door ‘de vraag of’, want dan ontstaat een andere betekenis. Het gaat eigenlijk niet om de vraag, maar om ‘het antwoord op de vraag of’, maar dat is erg omslachtig. In gevallen waarin een aantal mogelijke feiten genoemd worden, is ‘het feit of’ goed te gebruiken.
De constructies ‘het feit wie’ en ‘het feit hoe’ zijn twijfelachtiger. Vaak kan ‘feit’ in die constructies eenvoudig worden weggelaten. Ook hier is vervanging door ‘de vraag wie/hoe’ niet altijd mogelijk zonder dat de betekenis verandert. Bijvoorbeeld:
Organisaties zijn afhankelijk van (het feit) hoe goed hun medewerkers zijn.
De nauwkeurigheid van de resultaten hangt af van (het feit) hoe eerlijk u durft te zijn.
Wie de autoschade betaalt, is afhankelijk van (het feit) wie verantwoordelijk is voor de ontstane schade.”

Dat laatste is duidelijk; het gaat hier dus om wijdlopig taalgebruik, gebruik maken van de constructie “het feit” om meer gewicht aan je woorden te geven.

Maar met het antwoord over ‘het feit of’ ben ik het gewoon niet eens. Ik vind zelf dat er na ‘het feit’ niet twee of een aantal mogelijke feiten kunnen volgen. Iets is een feit, of niet. Maar misschien ben ik dan teveel een taalagent.

Het feit of ik gelijk heb, het feit wie het met me eens zijn en het feit waarom dit belangrijk is, blijven dus onzeker.

“Taal is zeg maar echt mijn ding” zei Paulien Cornelisse en dat geldt ook voor mij. Het is de reden dat ik Nederlands ben gaan studeren, het maakt dat ik daar extra op let. Soms wijd ik er een blog aan. Ben je zelf niet zo goed in schrijven, maar heb je wel veel te vertellen? Misschien kan ik je helpen.